اطلاعیه

Collapse
هیچ اطلاعیه ای هنوز ایجاد نشده است .

معیارهای یک ترجمه خوب برای كودكان

Collapse
X
 
  • فیلتر
  • زمان
  • نمایش
پاک کردن همه
new posts

  • معیارهای یک ترجمه خوب برای كودكان



    معیارهای یک ترجمه خوب برای كودكان

    ترجمه آثار کودک و نوجوان را شوخی نگیرید

    براساس آخرین گزارش آماری کتاب های منتشر شده، که هر سال از سوی خانه کتاب ایران اعلام می شود؛ سال گذشته بیش از ۶ هزار عنوان کتاب برای کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده که از این تعداد نزدیک به ۲۵۰۰ عنوان چاپ اول بوده اند.

    ۸۰۰ عنوان از کتاب های چاپ اول، کتاب های ترجمه ای حوزه کودکان و نوجوانان هستند که اغلب مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته و به چاپ مجدد رسیده اند. با وجود آنکه در این آمار هم تعداد کتاب های تالیفی بیشتر است؛ نمی توان اهمیت کتاب های ترجمه و گستردگی مخاطبان آنها را نادیده گرفت. عاملی که اهمیت بررسی معیارهای ترجمه را دوچندان می کند.

    محبوبه نجف خانی با اشاره به علاقه کودکان و نوجوانان به کتاب های ترجمه می گوید: «من چند سال است که در کتابخانه های مدارس با بچه ها درباره کتاب های جدید بحث می کنم. متاسفانه گاه کتاب هایی به دست آنها می رسد که مطالب آن برای گروه سنی کودک و نوجوان قابل فهم نیست. به نظر من گاه مترجم متوجه منظور نویسنده نشده و نتوانسته تصویر ذهنی نویسنده را به مخاطب منتقل کند. در حالی که انتقال خوب یا بد این فضای ذهنی، شناخت مترجم از زبان فارسی و زبان اصلی کتاب را نشان می دهد.»

    مترجم باید فضای ذهنی را منتقل کند

    این عضو شورای کتاب کودک و نوجوان درباره وضعیت ترجمه در ایران معتقد است: «ترجمه های بد اغلب از مترجمانی است که بدون شناخت از ادبیات کودک و نوجوان، به ترجمه آثار این حوزه می پردازند. ممکن است آنها مترجمان خوبی در عرصه آثار بزرگسالان باشند، اما نتوانند اثر خوبی برای کودکان و نوجوانان ترجمه کنند. متاسفانه یکی از مشکلات ترجمه در کشور ما این است که ترجمه آثار کودک و نوجوان آسان گرفته می شود. در حالی که ترجمه برای کودکان پیش دبستانی و دبستانی، نوجوانان و بزرگسالان تفاوت هایی دارد. حتی ویراستار این کتاب ها نیز باید ادبیات این چهار گروه سنی را به خوبی بشناسد.»

    امانتداری، روانی

    مترجم آثار رولد دال در ایران، معیار های یک ترجمه خوب برای کودکان و نوجوانان را اینگونه بیان می کند: «مترجم آثار کودکان و نوجوانان نیز مانند مترجم آثار بزرگسالان، باید دو اصل امانتداری و روانی ترجمه را رعایت کند اما در ترجمه کتاب های کودک و نوجوان اصل روان بودن ترجمه مهم تر است. چون کودکان و نوجوانان نمی توانند مانند بزرگسالان با هدف خاصی کتاب را انتخاب کرده و منظور نویسنده و مترجم را با زحمت متوجه شوند. آنها کم حوصله هستند و اگر کتاب خوب با ترجمه سلیس در اختیار نداشته باشند؛ از تلویزیون و کامپیوتر پرجاذبه، برای خواندن هر کتابی نمی گذرند. بنابراین کار مترجم در انتخاب کتاب و ترجمه آن برای مخاطب کودک و نوجوان دشوارتر از ترجمه یک اثر برای بزرگسالان است».

    مشکل بازی های نهایی

    نجف خانی، همچنین معتقد است: «یک مترجم خوب باید با ساختار زبان فارسی و زبان مبداء آشنا باشد، چون گاه در زبان انگلیسی جملات به گونه ای نوشته شده اند که ترجمه صرف آنها مخاطب را سردرگم می کند. به طور مثال در ادبیات کودکان، بازی های زبانی زیاد است و مترجم نمی تواند ترجمه همان واژه های متن اصلی را بنویسد، بلکه می تواند از گنجینه لغات فارسی استفاده کرده و بازی زبانی جدیدی بیافریند .تنها در این شرایط است که مترجم، مخاطب کتاب را از دست نمی دهد.»

    انتخاب کلمات

    کمال بهروزکیا مترجم کتاب های آلمانی زبان نیز با اشاره به این نکته که سهل انگاری در ترجمه به ادبیات فارسی لطمه می زند؛ می گوید: «لازم است، مترجم زبان و موضوع کتاب را بشناسد و بتواند آن را به خوبی به زبان مقصد منتقل کند. یک مترجم موظف است در عین وفاداری به متن اصلی، واژه هایی را انتخاب کند که با آنها، فهم کتاب برای مخاطب آسانتر شود. از طرفی در ترجمه، علاوه بر انتخاب کلمات، ترکیب آنها در یک جمله نیز بسیار مهم است. در حوزه کودک و نوجوان، مترجم باید واژه هایی که برای این گروه سنی قابل فهم است را بداند و بتواند آنها را در یک جمله، درست به کار برد. همچنین در مواردی که نویسنده به نکته ای خارج از فرهنگ ما اشاره کرده نیز سطح دانش مترجم و میزان دقت و اهمیت او به مخاطب مشخص می شود.»

    ترجمه کار ساده ای نیست

    این مترجم درباره وضعیت فعلی ترجمه آثار کودکان و نوجوانان معتقد است: «تعداد کمی از مترجمان در کارشان دقت عمل دارند اما عده ای نیز بدون شناخت از اصول ترجمه و تنها پس از رفتن به چند کلاس زبان، کتاب های کودکان و نوجوانان را برای ترجمه انتخاب می کنند. چون به نظرشان ترجمه آثار کودکان آسان است. در حالی که استادان ما در قدیم، پس از رفتن به دانشگاه و خواندن ادبیات تطبیقی به ترجمه کتاب می پرداختند. بنابراین با توجه به امکاناتی که امروز در اختیار مترجمان جوان قرار دارد، می توان از آنها انتظار داشت که حتی کارهای بهتری نسبت به مترجمان قبلی ارائه دهند».

    شقایق قندهاری که کتاب های بسیاری را از زبان انگلیسی برای نوجوانان ترجمه کرده انتخاب درست کتاب را مقدمه یک ترجمه خوب توصیف کرده و می افزاید: «مترجم باید با توجه به فرهنگ و مسائل عرفی جامعه ایران، کتابی را برای ترجمه انتخاب کند. می توان گفت انتخاب درست کتاب از ترجمه آن مهم تر است. بعد از انتخاب کتاب، شناخت زبان مطرح می شود. مترجم باید محدودیت های واژگانی کودکان و نوجوانان را بداند و بتواند با استفاده از همین واژگان محدود، منظور نویسنده را به خوبی منتقل کند. حتی گاه لازم است مترجم با تغییراتی در جملات اصلی، منظور نویسنده را شفاف تر به مخاطب برساند.»

    ترجمه لغت به لغت ممنوع

    وی مهم ترین مشکل آثار ترجمه شده برای کودکان و نوجوانان را ترجمه عین لغات می داند و می گوید: «برخی از مترجمان، کلمات یک جمله را ترجمه کرده و بدون هیچ خلاقیتی آنها را در کنار هم قرار می دهند. این ترجمه آن قدر بد است که جمله متن اصلی، برای مخاطب قابل تشخیص است. در واقع آن قدر ترجمه کتاب بد بوده که ویراستار هم نتوانسته آن را سلیس و قابل فهم ارائه دهد. اینگونه ترجمه کردن مانند آن است که انگلیسی را با ساختار زبان فارسی بنویسیم. متاسفانه ناشرانی هستند که در زمینه نشر اعتبار به دست آورده اند و می دانند که هر چه منتشر کنند، فروش می رود. این ناشران از اعتبارشان سوء استفاده کرده و چنین کتاب هایی را در اختیار مخاطبان قرار می دهند. کتاب هایی که مخاطب را از کتاب خواندن دور می کند. در حالی که به ویژه در حوزه کودکان، مهم ترین کارکرد کتاب، لذت بردن است و ناشر یا مترجم با ارائه یک ترجمه ضعیف از کتاب می تواند لذت کتاب خواندن را در کودک از بین ببرد.»

    ناشران هم مقصرند

    به طور قطع توجه ناشران به انتشار کتاب های ترجمه بیشتر است، چون هرچه باشد، انتشار این کتاب ها برای ناشران ایرانی آسانتر از انتشار کتاب های تالیفی است. کتاب هایی که نیاز به تصویرگری ندارند و ناشر بدون پرداخت حقوق مولف، می تواند با هزینه کمی، آنها را به چاپ رسانده و از فروش شان مطمئن باشد.

    همین سهل انگاری باعث شده که گاه کتاب های خوب دنیا به دست مترجمان تازه کاری بیفتد که با حق الزحمه کم، حاضرند کتاب را برای ناشر، ترجمه کنند، اما با توجه به مخاطب گسترده این کتاب ها، مترجم باید خود را بازنویس اثر نویسنده بداند. در واقع مترجم با ترجمه یک اثر کار خلاقانه ای انجام می دهد که چه بسا از نگارش کتاب سخت تر باشد. چون او موظف است علاوه بر رعایت اصولی که ذکر شد، منظور نویسنده و برداشت مخاطب را در نظر گرفته و مهم تر از همه اینکه در انتخاب و ترجمه کتاب به مسائل خاص فرهنگی نیز توجه داشته باشد. رعایت این نکات در ترجمه آثار کودکان و نوجوانان دشوارتر است، چرا که مترجم در این حوزه باید کودکان و نوجوانان و ویژگی های روحی و روانی آنها را بشناسد و متناسب با نیازهای این گروه سنی در دنیای امروز کتاب خوبی را با ترجمه مناسب ارائه دهد.


    روزنامه تهران امروز - تیر 86
    گر خسته ای بمان و اگر خواستی بدان: ما را تمام لذت هستی به جستجوست ...
    اگر مطالب این سایت برایتان مفید بود، لطفا با مشارکت و به اشتراک گذاشتن تجربیات ارزشمند خود، آن را برای خود و دیگران پربارتر کنید!


    Webitsa.com
    Linkedin Profile

  • #2
    آسيب‌شناسی ترجمه در ادبيات كودک و نوجوان



    آسيب‌شناسی ترجمه در ادبيات كودک و نوجوان


    نشست آسیب‌شناسی ترجمه ادبیات کودک و نوجوان با حضور «منوچهر اکبرلو» منتقد ادبی کودک ونوجوان، «شقایق قندهاری» مترجم ادبیات کودک و نوجوان، «شهرام اشرفی‌ابیانه» کارشناس بنیاد سینمایی فارابی و «عباس کریمی» نویسنده و روزنامه‌نگار و دبیر نشست در سالن همایش سرای اهل‌قلم برگزار شد. این نشست با طرح این سوال که «خاستگاه ادبیات کودک ایران ترجمه آثار غربی است یا ادبیات قدیم و فولکلور؟»، با اداره جلسه توسط عباس کریمی نشست آغاز شد.

    در ادامه این میزگرد، حاضران در نشست درباره پرسش اساسی این جلسه؛ «خاستگاه ادبیات کودک ایران ترجمه آثار غربی است و یا ادبیات قدیم و فولکلور» به تبادل نظر پرداختند. این کارشناسان بر ضرورت تقویت تالیف آثار داستانی بومی در کنار ترجمه آثار خارجی تاکید کردند و آن را موجب حفظ معیارهای ارزشی و اعتقادی در ادبیات کودک و نوجوان دانستند.

    ترجمه‌های بی‌ربط برای کودکان

    در ابتدای این نشست «شقایق قندهاری» به عنوان نخستین سخنران بر حساسیت‌های ترجمه در حوزه کودک تاکید کرد. وی عقیده داشت که علاقه بسیاری از ناشران، چاپ کتاب‌های مجموعه‌ای و بازاری‌پسند است. این مترجم که محور سخنرانیش مترجمی ادبیات داستانی کودک و نوجوان بود، ادبیات داستانی را پایه و اساس سایر جنبه‌های ادبی این حوزه نامید و گفت: متاسفانه با وجود خطیر بودن امر ترجمه برای کودک و نوجوان، دیده می‌شود که مترجمان آغاز کار خود را به خیال آسان بودن نحوه ارتباط و به کار بردن واژگان ساده در برگردان‌های ادبی، ترجمه داستان برای کودک و نوجوان انتخاب می‌کنند و این خود نخستین نقص بزرگ این حوزه است که وادی ترجمه را با تهدید اساسی و جدی مواجه کرده است.

    قندهاری در ادامه گفت: این ساده‌انگاری موجب شده است این روزها شاهد باشیم آثاری که به هیچ‌وجه با فرهنگ ایرانی و اسلامی و سطح فهم و درک کودک و نوجوان ایرانی همخوانی ندارد به دفعات و بدون هیچ نظارتی ترجمه و به چاپ برسد.

    وی افزود: روند ترجمه برای کودکان و نوجوانان هرچه قدر هم که از نظر اعتقادی با باورهای ارزشی ما سنخیت نداشته باشد را نمی‌توان متوقف ساخت و تنها راه نجات و تبلور و تحول در ادبیات کودک و نوجوان در گرایش به ادبیات همخوان با فرهنگ و باورهای اعتقادی و ارزشی، تقویت آثار تالیفی کودک و نوجوان است که به لحاظ منابع محتوایی هم در این زمینه غنی هستیم.

    این مترجم کودک و نوجوان ادامه داد: متاسفانه به دلیل نبود آثار خوب ایرانی، ترجمه‌های بی‌ربط جای خالی آن را در برابر تقاضای مخاطب کودک و نوجوان پر کرده است و به جای اینکه خود تولیدکننده باشیم، وارد کننده ادبیات به‌ویژه ادبیات غربی هستیم که محتوای داستانی خود را از منابع غنی ادبیات ایرانی و اعتقادی اخذ کرده‌اند.

    وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در شرایطی هستیم که باید در ترجمه ادبیات داستانی کودک و نوجوان خیلی دقت کنیم و آثاری را انتخاب کنیم که فرهنگ‌ساز باشند چرا که اکنون بیشتر از اینکه به کمیت ترجمه کودک و نوجوان نیاز داشته باشیم، باید به کیفیت آثار ترجمه‌ای بپردازیم که تشخیص درست آنها به لحاظ محتوایی نیاز مؤکد امروزه کودک و نوجوان است.

    قندهاری با اشاره به برخی آثار مطرح ادبیات غرب که به دفعات به زبان‌های گوناگون و حتی فارسی ترجمه شده‌اند افزود: آثاری مثل «هری پاتر» حتی به مذاهب متداول در غرب نیز رحم نکرده و با گرایش به جادو و خرافات جریان‌های دینی جاری در جامعه‌غربی را هم هدف قرار داده است، پس به‌رغم اقبالی که اینگونه ادبیات داستانی در غرب و سرتاسر جهان پیدا کرده است ولی به دلیل نگرش مذهب‌ستیزی ارزشی برای ترجمه کردن ندارد.

    بومی سازی ناشیانه

    در ادامه این نشست «شهرام اشرفی‌ابیانه» به مبحث ترجمه و اقتباس سینمایی برای کودک و نوجوان پرداخت و گفت: مشکل سینمای کودک و نوجوان ما نیز مانند اصل بدنه سینما، ضعف قصه و فیلمنامه است و یکی از دلایل این ضعف به ترجمه وفادارانه آثار داستانی از سایر زبان‌ها مربوط می‌شود. همواره شاهد هستیم که مترجم کودک و نوجوان بیشتر از اینکه به ترجمه مو به موی آثار خارجی بپردازد، با دخل و تصرف آثار ادبی و آوردن کلیشه‌ها و موقعیت‌های تعریف شده و امتحان پس‌داده سعی در تزریق افکار نخ‌نمایی دارد که هیچ کمکی به پویایی و رفتن سینمای کودک و نوجوان به سمت کمال نمی‌کند. ابیانه، بومی‌سازی را یکی دیگر از اشکالات ترجمه آثار کودک و نوجوان دانست و در ادامه سخنان گفت: اقدام در جهت ورود ناشیانه الگوها و کلیشه‌های غربی و ریختن محتوای داستانی به پیکره آن صورت خوشی نداشته‌است. وی با اشاره به جریان غلط ترجمه آثار ادبیات غرب در ایران گفت: جریان ادبی که در پیکره سینما ما نیز نفوذ یافته است به همین منوال است و با وجود داشتن ادبیات سرشار و غنی کلاسیک مانند شاهنامه، تمرکز خود را روی آثار تولیدی خارجی گذاشته است و مثلا شاهد هستیم که شخصیتی بدل گشته از شخصیت رستم شاهنامه به شکلی دگرگون شده در قفسه‌های کتابخانه کودک و نوجوان در قالب کتاب و کمیک‌استریپ و سی‌دی‌های فیلم‌های خانگی فراگیر شده است.

    آغاز یک اتفاق خوب

    «منوچهر اکبرلو» سخنران سوم این نشست بود که به مبحث ترجمه در میان آثار نمایشی کودک و نوجوان پرداخت. وی در سخنان خود با ذکر تاریخچه‌ای از ترجمه آثار نمایشی کودک و نوجوان گفت: متاسفانه در حوزه ادبیات نمایشی ما برخلاف ادبیات‌داستانی شاهد کمیت ناچیز آثار ترجمه‌ای هستیم و شاهد این مدعا دهه 60 است که در این دهه تنها یک اثر ترجمه‌ای در ادبیات نمایشی کودک و نوجوان داشتیم. اکبرلو اتفاقات رخ داده در طی سه‌سال اخیر در حوزه ترجمه آثار نمایشی کودک و نوجوان را مطلوب ارزیابی کرد و گفت: خوشبختانه با درایت «مصطفی رحماندوست» به عنوان دبیر جشنواره تئاتر کودک و نوجوان شاهد هستیم که در این سه سال گذشته نهضتی در امر ترجمه و انتشار نمایشنامه‌های کودک و نوجوان در کنار اجرای صحنه‌ای تئاتر اتفاق افتاده‌است که این روند باید امتداد یابد.

    اکبرلو کم‌فروغی آثار ترجمه‌ای در حوزه ادبیات نمایشی کودک و نوجوان را طی سی‌سال بعد از انقلاب و البته پیش از آن را، محتاط بودن بیش از حد مترجمان این عرصه در انتقال تمامی مفاهیم جاری اجتماعی، اعتقادی و نوعا زندگی بشری خواند و در ادامه گفت: ذات تئاتر روشنفکری است و به این نکته که مخاطبش کیست و در چه سن و سالی قرار دارد در وهله نخست توجه ندارد، به نظر من با پیشرفت وسایل ارتباط جمعی و دسترسی آسان به ابزارهای آن دیگر نباید نگران مواجهه کودک و نوجوان با مسائل خاص بود و جای سانسور برخی مسائل که اتفاقا دانستنش برای کودکان و نوجوانان نیز لازم است، به طبقه‌بندی این دانسته‌ها برمبنای اقتضای سنی آنها پرداخت.

    وی جریان خصوصی امر ترجمه آثار نمایشی کودک و نوجوان را تنها راه نجات این عرصه از کمبود خوراک دهی مناسب برای این نسل دانست و گفت: خوشبختانه چند سالی است این جریان با اهتمام برخی مترجمان ایرانی خارج کشور از جمله «مسلم قاسمی» مترجم ایرانی مقیم آلمان آغاز شده است که با توجه به قائل بودن آنها به مسائل اخلاقی و تربیتی مناسب با فرهنگ ایرانی آثار مطلوبی برای استفاده کودک و نوجوان برگردان شده است. این منتقد تئاتر در پایان سخنان خود از تمامی مترجمان حوزه ادبیات‌نمایشی کودک و نوجوان درخواست کرد با رعایت چارچوب‌های اخلاقی و به دور از قیود دست و پا گیر سال‌های قبل که در این هجمه رسانه‌ای دیگر محلی از اعراب ندارند، با شناسایی آثار فاخر نمایشی خارجی که تعداد آنها نیز قابل‌توجه است باعث شکوفایی ترجمه آثار نمایشی کودک و نوجوان شوند. پایان بخش این نشست پرسش و پاسخ مخاطبان و کارشناسان حاضر در جلسه درباره ترجمه آثار کودک و نوجوان در ایران بود.


    گزارش ميزگرد «آسيب شناسی ترجمه در ادبيات كودك و نوجوان» در سرای اهل قلم
    مهدی موسوی ‌تبار
    تهران امروز - آذر 89
    گر خسته ای بمان و اگر خواستی بدان: ما را تمام لذت هستی به جستجوست ...
    اگر مطالب این سایت برایتان مفید بود، لطفا با مشارکت و به اشتراک گذاشتن تجربیات ارزشمند خود، آن را برای خود و دیگران پربارتر کنید!


    Webitsa.com
    Linkedin Profile

    نظر

    صبر کنید ..
    X